Umowa o dzieło jest odrębnym typem umowy o charakterze cywilnoprawnym. Jest to instytucja wywodząca się z Prawa Cywilnego, która znana była już w starożytnym Rzymie.
Umowa o dzieło — najważniejsze informacje
Umowa o dzieło jest umową wzajemnie zobowiązującą i odpłatną. Poszukując różnic pomiędzy umową o dzieło, umową zlecenia oraz umową sprzedaży, należy skupić się na rezultacie. Umowa o dzieło jest właśnie tak zwaną umową rezultatu. Oznacza to, że istotny jest efekt podjętego działania. Nie to, w jaki sposób efekt został osiągnięty. Strona oczekująca wykonania dzieła liczy na zgodny ze swoimi wymaganiami efekt — rezultat.
Definicja umowy o dzieło i przykłady
Definicja umowy o dzieło bezpośrednio ujęta została w art. 627 Kodeksu Cywilnego. Zgodnie z definicją, polega ona na zobowiązaniu się przyjmującego zamówienie do wykonania dzieła, a zamawiającego do zapłaty wynagrodzenia. Podstawową funkcją tej umowy jest wymiana dóbr.
Dzieło jest w przypadku umowy o dzieło wytworem przyszłym, którym w momencie zawarcia umowy nie istnieje. Rezultat umowy musi być ściśle określony i zindywidualizowany. Przedmiotem umowy o dzieło są rezultaty zarówno materialne, jak i niematerialne.
Umowa o dzieło — wymogi jej zawarcia
Umowa o dzieło może być zawarta w dowolnej formie. Przepisy Kodeksu Cywilnego nie zawierają szczególnych regulacji w tej kwestii. Wobec tego umowa ta może być zawarta pisemnie, ustnie, czy też w sposób dorozumiany. Niemniej jednak umowę taką warto sporządzić na piśmie, określając w niej oczekiwania, wynagrodzenie oraz termin realizacji. Stanowi to zabezpieczenie dla obu stron umowy i pozwala uniknąć niepotrzebnych nieporozumień.
Strony umowy o dzieło
Stronami umowy o dzieło jest:
- Przyjmujący zamówienie.
- Zamawiający.
Do obowiązków przyjmującego, należy wykonanie umówionego dzieła zgodnie z treścią umowy, posiadaną wiedzą, doświadczeniem i umiejętnościami. Z kolei, zamawiający ma obowiązek zapłacić umówione wynagrodzenie i odebrać przedmiot dzieła. Szczegółowe obowiązki stron omówione zostały w dalszej części artykułu.
Obowiązki przyjmującego zamówienie
Do podstawowych obowiązków przyjmującego zamówienie należy:
- Wykonanie dzieła w sposób zgodny z umową, z zachowaniem należytej staranności.
- Wytworzenie dzieła o indywidualnych cechach — nieistniejącego przed rozpoczęciem prac.
- Wykonanie dzieła w umówionym przez strony terminie.
- Wydanie dzieła w sposób określony przez strony.
- Działanie zgodnie z ustaleniami oraz oczekiwaniami zamawiającego.
Warto zaznaczyć, że Kodeks Cywilny nie przewiduje obowiązku wykonania dzieła przez przyjmującego zamówienie osobiście. Wobec tego zamawiający może zlecić wykonanie dzieła podwykonawcy.
Z reguły przyjmujący zamówienie zapewnia materiały do wykonania dzieła. Nie ma jednak przeciwwskazań, aby to zamawiający był odpowiedzialny za ich dostarczenie. Wówczas przyjmujący zamówienie wykorzystuje materiały dostarczone przez zamawiającego, zdaje z nich rachunek oraz zwraca niezużytą część. Jeśli dostarczony materiał jest słabej jakości, zamawiający ponosi ryzyko związane z jego użyciem.
Obowiązki zamawiającego
Do podstawowych obowiązków zamawiającego dzieło należy:
- Określenie przedmiotu dzieła.
- Odebranie dzieła w terminie i w sposób określony przez strony.
- Zapłata wynagrodzenia.
- Współpraca z wykonującym dzieło.
Często do wykonania dzieła potrzebna jest współpraca zamawiającego. W szczególności ma to znaczenie w przypadku wykonywania biżuterii przez jubilera, czy też odzieży przez krawca. Dla właściwego wykonania przedmiotu umowy zazwyczaj konieczne będą przymiarki. Jeśli zamawiający dzieło, utrudnia wykonanie dzieła, przyjmujący zamówienie, może odstąpić od jego wykonania i żądać odszkodowania na zasadach ogólnych, określonych w art. 471 Kodeksu Cywilnego.
Przedmiot umowy o dzieło — przykłady
Przedmiotem umowy o dzieło jest przyszły, z góry określony, samoistny, materialny lub niematerialny, rezultat pracy. Rezultat pracy musi mieć cechy sprawdzalne. Oznacza to, że rezultat musi podlegać ocenie, co do występowania wad.
Umowa o dzieło — przykłady
Przedmiotem umowy o dzieło może być wytworzenie określonych przedmiotów np. uszycie ubrania przez krawca, wykonanie stołu przez stolarza, biżuterii przez jubilera, czy też plakatu przez grafika. Doskonały przykład umowy o dzieło stanowi remont domu, wykonanie prac polowych oraz pomalowanie mieszkania.
Wynagrodzenie a umowa o dzieło przykłady
Umowa o dzieło jest umową odpłatną, co oznacza, że wynagrodzenie stanowi element konieczny umowy. Kwestia ta wynika już z samej definicji dzieła. Jeśli strony nie określiły wysokości wynagrodzenia oraz nie wskazały podstaw do jego ustalenia, przyjmuje się, że wykonawcy należy się wynagrodzenie typowe za dzieło danego rodzaju. Jeśli nie jest możliwe ustalenie wynagrodzenia w oparciu o powyższe kryterium, wówczas należne jest wynagrodzenie odpowiadające nakładowi pracy. Przyjmuje się, że w przypadku braku odmiennych ustaleń, zamawiający jest zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia w chwili oddania dzieła.
Odstąpienie od umowy o dzieło
Umowa o dzieło, w przeciwieństwie do umowy o pracę, czy też umowy zlecenia, nie prowadzi do nawiązania trwałej więzi prawnej między stronami umowy. Stosunek prawny, który powstaje na podstawie umowy o dzieło, jest zazwyczaj jednorazowy. W związku z tym w przypadku mowy o dzieło nie występuje kwestia wypowiedzenia umowy, a odstąpienie.
Kiedy można odstąpić od umowy o dzieło i jakie są umowa o dzieło przykłady?
Kodeks Cywilny bezpośrednio wskazuje na konkretne przypadki, które uprawniają do odstąpienia od umowy.
- Zamawiający może odstąpić od umowy, jeśli przyjmujący zamówienie opóźnia rozpoczęcie lub wykończenie dzieła, w takim stopniu, iż nie jest prawdopodobne jego ukończenie w umówionym terminie. Do odstąpienia może dojść przed terminem wykonania dzieła.
- Zamawiający może odstąpić od umowy, jeśli przyjmujący zamówienie wykonuje dzieło w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową. Odstąpienie jest możliwe po wcześniejszym wezwaniu wykonawcy do zmiany sposobu wykonywania dzieła.
Wady dzieła — co dalej?
W przypadku stwierdzenia wad dzieła, przyjmujący zamówienie odpowiada na podstawie przepisów o rękojmi przy umowie sprzedaży. W odróżnieniu od umowy sprzedaży zamawiającemu nie przysługuje roszczenie o wydanie innego przedmiotu. Natomiast, przewidziane uprawnienia zależne są od tego, czy powstałe wady są usuwalne oraz istotne.
- W przypadku gdy wady są usuwalne, zamawiający może żądać usunięcia ich w wyznaczonym terminie z zastrzeżeniem, że przy bezskutecznym upływie terminu, naprawa nie zostanie przyjęta.
- Jeśli wady dzieła są istotne i niedające się usunąć to zamawiający może odstąpić od umowy.
- Jeśli wady są nieistotne i niedające się usunąć, zamawiający może domagać się obniżenia wynagrodzenia.
Umowa o dzieło, a umowa o pracę.
Umowę o dzieło od umowy o pracę, odróżnia brak stosunku zależności pomiędzy zamawiającym a przyjmującym zlecenie. W przypadku umowy o pracę podstawowe znaczenie ma wykonywanie pracy, a nie jej rezultat. Ponadto pracownik nie ponosi odpowiedzialności umownej w sytuacji, gdy wykonywana przez niego praca nie spełnia oczekiwań pracodawcy. Umowa o dzieło jest umową cywilnoprawną, natomiast umowa o pracę podlega przepisom Prawa Pracy.
Umowa o dzieło, a umowa zlecenia
Umowę zlecenia od umowy o dzieło odróżnia konieczność osiągnięcia konkretnego i sprawdzalnego rezultatu. Z kolei, zlecenie ujęte bezpośrednio w przepisach Kodeksu Cywilnego polega na dokonaniu określonej czynności prawnej. W przypadku umowy o dzieło nie ma większego znaczenia, kto dzieło rzeczywiście wykona. Powyższe nie ma jednak zastosowania w przypadku umowy zlecenia, gdzie obowiązuje zasada osobistego świadczenia. Ponadto zlecenie może być wykonane bez wynagrodzenia.
Umowa o dzieło jako forma zatrudnienia
Prawo polskie dopuszcza zatrudnienie na podstawie umowy cywilnoprawnej, jaką jest, umowa o dzieło. Dla pracodawcy umowa o dzieło, jest często wygodną formą zatrudnienia. Dzieje się tak za sprawą niskich kosztów utrzymania pracownika oraz braku przywilejów pracowniczych wynikających ze stosunku pracy. Powyższe rodzi okazję do wielu naruszeń ze strony pracodawców. Często pod pozorem umowy cywilnoprawnej, ma miejsce świadczenie pracy typowe dla stosunku pracy. Ustawodawca, walcząc z nieuczciwymi praktykami, wprowadził art. 22 Kodeksu Pracy. Zgodnie z nim zatrudnienie w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę umowy. Ponadto nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę, umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków typowych dla wykonywania pracy.
Umowa o dzieło — problemy
Umowa o dzieło stanowi odwieczny problem ze względu na istnienie sprzecznych interesów. Z jednej strony, organy państwowe dążą do efektywnego pozyskiwania składek, zaś z drugiej płatnik – często w porozumieniu z pracownikiem – próbują ich uniknąć.
Koszty zatrudnienia pracownika na podstawie umowy o dzieło są znacznie niższe. O ile, stwarza to możliwość zaoferowania wyższego wynagrodzenia pracownikowi, o tyle oznacza mniejsze wpływu do budżetu i zainteresowanie ze strony Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Kontrola umowy o dzieło przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) ma możliwość kontroli umów o dzieło. Kontrola ta obejmuje swoim zakresem m.in. zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych oraz rzetelność obliczania i opłacania składek. ZUS ma prawo skontrolować czy zawarta umowa o dzieło w istocie, nie stanowi stosunku pracy lub umowy zlecenia.
Pracodawca, który błędnie zawarł umowę o dzieło, a tym samym nie odprowadził od niej odpowiednich składek będzie zobowiązany do:
- Zapłaty zaległych składek wraz z odsetkami za zwłokę.
- Złożenia w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych stosownych dokumentów zgłoszeniowych i rozliczeniowych.
Ponadto ZUS może żądać zapłaty kary grzywny do 5000 zł oraz wniesienia dodatkowej opłaty do wysokości 100% nieopłaconych składek.
Od 2021 roku wszedł w życie obowiązek zgłaszania zawarcia umowy o dzieło do ZUS, co daje możliwość większej kontroli. Kwestię tę reguluje art. 36 ust. 17 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepis ten stanowi, że płatnik składek informuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych, o zawarciu każdej umowy o dzieło. Obowiązek informowania ZUS o zawieranych umowach, nie występuje w przypadku umów, które:
- Pracodawca zawiera ze swoim pracownikiem;
- Zawierane są z podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą i obejmują zakresem usługi świadczone w ramach prowadzonej działalności.
Umowa o dzieło, a ubezpieczenia społecznych
Katalog osób objętych obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi nie obejmuje osób wykonujących pracę na podstawie umowy o dzieło. Od tej zasady istnieje wyjątek. Na początku, należy zaznaczyć, że pracodawca może z tym samym podmiotem nawiązać stosunek pracy oraz stosunek cywilnoprawny. Wobec tego płatnik ma możliwość, dodatkowego zawarcia umowy o dzieło ze swoim pracownikiem. W takiej sytuacji przychód z umowy o dzieło doliczany jest do przychodu ze stosunku pracy.
Od tej kwoty odprowadzane są składki na ubezpieczenia społeczne. Powyższe, jest efektem treści art. 8 ust. 2a Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z nim, za pracownika, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Przykład umowy o dzieło stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych
Osoba pozostaje w stosunku pracy i zatrudniona jest na stanowisku grafika. Dodatkowo osoba ta zawiera ze swoim pracodawcą umowę o dzieło, której treścią jest przeniesienie praw autorskich. Przedmiotem umowy jest wykonanie zdjęć towarów oraz produktów.
Przyszłość umowy o dzieło
Aktualnie rząd podjął prace nad nowelizacją ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Celem prac jest stworzenie obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego oraz rentowego dla osób zatrudnionym na podstawie umowy zlecenia oraz umowy o dzieło.
Powyższe w praktyce doprowadzi do zrównania kosztów pracodawcy związanych z zatrudnieniem pracownika. Ustawodawca ma nadzieje na eliminację nieuczciwych praktyk polegających na świadczeniu przez osoby stosunku pracy na podstawie umowy o dzieło. Zmiana ta może okazać się mało korzystna dla osób młodych pobierających naukę. Ponadto rozwiązanie to, z dużym prawdopodobieństwem odbije się na wysokości wynagrodzeń.
