Według Szkolnego słownika gatunków literackich K. Andryczuk i D. Fiećko legendy polskie to gatunek epicki przedstawiający żywoty świętych. W skład tych historii wchodzą bohaterowie mistyczni, doświadczający bliskość bożą.
Za życia byli bogobojni, odważni, gotowi umrzeć za swą wiarę w Boga. Bohaterami byli także męczennicy zarówno duchowni, jak i osoby świeckie, którzy bardzo cierpieli, ale znosili to w ciszy i byli pogodzeni ze swym losem. Po śmierci zostali wyniesieni na ołtarze jako osoby święte.
Legenda o Bazyliszku jest podaniem
Legendami są np. „Legenda o św. Kindze”, „Legenda o św. Jadwidze”, „Legenda o św. Aleksym”. Książka o tytule „Legenda o Bazyliszku”, według wspomnianego wcześniej Słownika, to już nie jest legenda jako gatunek literacki. To inny gatunek literacki z rodzaju epiki, a mianowicie podanie.
Już od dawna podania i legendy zostały przez pisarzy połączone w jedno. Jednak trzymając się podanych definicji przez powyższy Słownik, podanie jest ludową opowieścią. Ma powiązane cechy z mitem oraz baśnią. Wyraźnie jest odgrodzona legenda od podania.
Jednak pomimo twardych definicji legendy, jasno określonej przez autorki publikacji, większość podań zostało „przechrzczonych” na legendy. Stało się tak dlatego, iż polskie słowo „podanie” przetłumaczone na język angielski oznacza „legend”. W języku francuskim – „legende”, w niemieckim „Legende”.
Jak odróżnić podanie od baśni?
Aby umieć rozpoznać opowieść, z jakiego ona jest gatunku (baśń, czy podanie), musimy zwrócić uwagę na czas toczonej się akcji. W baśniach czas jest pominięty. Najczęściej historia może zaczynać się od słów „Dawno temu…”, „Za siedmioma górami…” itp.
Podanie zawsze osadzone jest w realnym okresie historycznym. Wiadomo też konkretnie, w jakim miejscu dane wydarzenie było rozgrywane. Wszystkie polskie „legendy”, które opowiadają o początkach narodów (np. Legenda o Lechu, Czechu i Rochu), o nazwach miast (Legenda o królu Kraku), to opowieści zaliczające się do podań.
Co trzeba wiedzieć, by nie pomylić podania z mitem?
W mitach oraz baśniach występuje wątek fantastyczny. Takie samo zjawisko obserwujemy w polskich podaniach. Różnicą między mitem a podaniem jest np. fakt, iż w podaniach oprócz fantastycznych wątków, występują prawdziwi ludzie, którzy istnieli naprawdę. Mity zaś „zgadują” i wymyślają postaci, jakie mogły żyć w początkach dziejów, gdy świat dopiero się formował.
Wiele z polskich legend i podań oraz baśni i mitów znajdziemy w internetowym antykwariacie Tezeusz. Można tam nabyć książki także o innej tematyce, zarówno nowe, jak i używane. Jeśli dobrze poszukamy, znajdziemy prawdziwe antyki książkowe w bardzo starym wydaniu, nawet z XIX wieku.
