Prokura to jedno z najszerszych ze wszystkich istniejących pełnomocnictw. Zgodnie z artykułem sto dziewiątym Kodeksu Karnego, jest ona pełnomocnictwem, którego udziela przedsiębiorca podlegający obowiązkowi wpisu do Informacji o Działalności Gospodarczej i Centralnej Ewidencji lub do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, obejmującego umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, które związane są z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Przez to udzielać jej mogą tylko przedsiębiorcy, którzy wpisani są do wyżej wspomnianego rejestru.
Czym właściwie jest prokura i kto może jej udzielić?
Nie będzie mogła udzielić jej osoba fizyczna, która prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Jest ona wpisana do innego rejestru, czyli do Ewidencji Działalności Gospodarczej. To szczególne pełnomocnictwo handlowe upoważnia wyznaczoną osobę do dokonywania czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Prokurenta nigdy nie należy prosić o dokument, który wskazuje zakres umocowania, ani pytać, do czego jest umocowany. Dlatego, że samo prawo stanowi o możliwości dokonywania przez niego wszystkich czynności prawnych, także o podpisywaniu weksli. Wyjątek stanowią sprawy, które dotyczą zbycia przedsiębiorstwa, oddania go do tymczasowego korzystania oraz zbywania lub też obciążania nieruchomości. W przypadku nastąpienia takich sytuacji wymagane jest dodatkowe pełnomocnictwo.
Kto ustanawia prokurę?
W spółkach osobowych, czyli spółce komandytowej, jawnej, komandytowo — akcyjnej lub partnerskiej, do ustanowienia prokury wystarczy tylko uchwała wspólników, którzy uprawnieni są do prowadzenia spraw spółki. Każdy z nich może ją też odwołać. Ustawodawca przyjął, że wystarczającym powodem do odwołania prokury jest utrata zaufania choćby jednego ze wspólników.
W przypadku spółek kapitałowych, czyli z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnych, prokura ustanawiana jest uchwałą wszystkich członków zarządu. Tak jak w poprzednim przypadku, każdy z nich może ją odwołać.
Patrząc na niejednoznaczność przepisów, istnieje też drugie spojrzenie, według którego prokurę w spółkach kapitałowych ustanawia się zgodnie z zasadami reprezentacji. Jednak zdecydowanie mniej osób go podziela. Prokury nie mogą udzielać spółki cywilne. Nie mają one osobowości prawnej, przez co nie mają zezwolenia na dokonywanie żadnych czynności prawnych, poza tym nie mają statusu przedsiębiorcy, do tego nie są wpisane do KRS.
Jakie rodzaje prokury wyróżniamy?
Prokura może być łączna, oddziałowa i oddzielna. Rodzaje te ujęte są w odpisie z KRS, dlatego też warto je rozróżniać. Pierwsza z nich, łączna, oznacza, że prokurent może działać wyłącznie z innym prokurentem. Niektórzy mylnie myślą, że dotyczy ona działa z członkiem zarządu, co oczywiście nie jest prawdą. Prokura oddzielna to taka, kiedy pełnomocnik może działać sam. Oddziałowa natomiast mówi, że pełnomocnik może dokonywać czynności prawnych w zakresie spraw wpisanych do rejestru oddziału. Kodeks spółek handlowych bierze pod uwagę jeszcze jeden sposób reprezentacji, polega on na działaniu wspólnika w przypadku spółki osobowej lub członka zarządu w spółce kapitałowej, razem z prokurentem.
Jak zgłosić ustanowienie prokury i jakie są koszty?
Zaraz po powołaniu prokurenta powinno nastąpić złożenie wniosku o jego wpisanie do KRS. Opłaty od takich wniosków oraz samo zgłoszenie jest kosztowne. Opłata sądowa od wniosku wynosi czterysta złotych, a opłata za zgłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym to koszt około dwustu pięćdziesięciu złotych.
Z tego powodu prokurentami najczęściej zostają osoby zajmujące wyższe stanowiska w firmie, takie jak dyrektorzy generalni, główni księgowi, czy też dyrektorzy handlowi. Takie pełnomocnictwo jest dla nich prestiżowe i świadczy od dużym zaufaniu ze strony wspólników, czy też zarządu. W przypadku decyzji o wykreśleniu prokurenta opłata jest analogiczna. Charakter tego wpisu jest informacyjny. Prokurentem nie zostaje się od momentu dokonania wpisu, a od chwili powołania.
Kim jest prokurent?
Jest to osoba, której udzielono prokury. Tym samym otrzymuje ona specjalne pełnomocnictwo. Pod kątem nazewnictwa w spółkach handlowych, prokurent bywa też nazywany pełnomocnikiem handlowym i powołuje go przedsiębiorca, który jest osobą prawną lub jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej, ale posiadającą zdolność prawną. Znaczy to, że otrzymuje on szczególne pełnomocnictwo za zgodą władz firmy. W spółkach posiadających zarząd powołują go i nadają decyzję o ustanowieniu prokury, właśnie jego członkowie.
W zależności od tego, jaka jest umowa spółki, zgoda na to musi być jednogłośna lub może opierać się na prawie większości. Nie chodzi tu jednak o sytuacje, w których zarząd decyduje się na powołanie prokury łączonej. Wtedy funkcja prokurenta sprawowana jest przez kilka osób. W takiej sytuacji, jeżeli czynność jednego z prokurentów zostanie wykonana bez zgody lub wiedzy pozostałych, będzie ona nieważna.
Jakie zadania i obowiązki ma prokurent?
Uprawnienia prokurenta oraz zakres jego obowiązków i odpowiedzialności różnią się w zależności od zastosowanej prokury. Ich zadaniem jest reprezentowanie spółki przed sądem i innymi organami. Otrzymują też umocowanie do odpowiedzialności i dokonywania czynności sądowych i pozasądowych, które są obowiązkowe, we wszystkich kwestiach, które związane są w jakikolwiek sposób z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Prokurent ma te same prawa do reprezentowania spółki jawnej i partnerskiej, co wspólnik. W przypadku spółki komandytowej i komandytowo-akcyjnej jest komplementariuszem, a w spółce z o.o., spółce akcyjnej, czy w spółdzielni, pełni rolę członka zarządu. Jego praca polega na składaniu oraz przyjmowaniu wszelkich oświadczeń woli, które związane są z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Ma zadania takie jak zawieranie umów w imieniu przedsiębiorstwa, czy dokonywanie czynności sądowych.
Jakie są uprawnienia prokurenta?
Z prokurą samoistną związana jest najszersza odpowiedzialność za działania w imieniu spółki. Prokurent samoistny ma uprawnienia do samodzielnej reprezentacji w skuteczny sposób, ale mimo tego w dalszym ciągu w pełni podlega decyzjom zarządu. Dużo mniejsza odpowiedzialność ciąży na pełnomocnikach prokury łącznej. Kodeks jasno określa ograniczenia prokurenta, bowiem nie może on zbyć firmy, obciążyć nieruchomości przedsiębiorcy bez szczególnego pełnomocnictwa, czy też oddać przedsiębiorstwa do czasowego korzystania.
Kto może zostać prokurentem?
Prokurentem może zostać wspólnik spółki handlowej, jednak nie zawsze jest to możliwe. Dzieje się to tylko i wyłącznie wtedy, gdy dana osoba nie jest ustawowym przedstawicielem spółki. Dlatego też nie zostanie nim komplementariusz w spółce komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej, wspólnik w spółce jawnej i partnerskiej, ani członkowie zarządu w spółce kapitałowej. Niedopuszczalne jest również, aby prokurentem został członek rady nadzorczej spółki.
Kiedy prokura wygasa?
Wygaśnięcie prokury może nastąpić w przypadku zrzeczenia się prokury przez prokurenta, odwołania prokury lub z mocy prawa. W każdym momencie może ona zostać również odwołana.
Przyczyną takiego zdarzenia jest najczęściej utrata zaufania do prokurenta. W przypadku spółki jawnej i spółki partnerskiej, w której zarząd nie został powołany, może do tego dojść za sprawą każdego wspólnika mającego prawo do prowadzenia spraw spółki. Jeżeli chodzi o spółkę z o.o., akcyjną oraz partnerską, w której powołany został zarząd, dzieje się tak kiedy ustanowi to którykolwiek z członków zarządu. W spółce komandytowo-akcyjnej i komandytowej może do tego doprowadzić komplementariusz.
Powodem wygaśnięcia prokury z mocy prawa jest: śmierć prokurenta, wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru, otwarcie likwidacji przedsiębiorcy lub ogłoszenie jego upadłości, a także w przypadku przekształcenia przedsiębiorcy. Jednak śmierć przedsiębiorcy, czy też utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powodują wygaśnięcia prokury. Wygaśnięcie prokury zgłasza się do rejestru przedsiębiorców.
Ile zarabia prokurent?
To jaką kwotę otrzymuje prokurent za swoją działalność zależne jest tylko i wyłącznie od zarządu danego przedsiębiorstwa. Jeśli jego funkcja pełniona jest na podstawie powołania, w takim przypadku jego wynagrodzenie nie podlega opodatkowaniu. W innym przypadku od przychodu odprowadzane są podatki z tytułu: przychodu z innych źródeł.
Czy prokurent może ustanowić prokurenta?
Zakres uprawnień prokurenta jest bardzo szeroki, tak więc nie ma możliwości, aby przekazał je on bez poprzedniej konsultacji innej osobie. Nie ma możliwości skutecznego przeniesienia prokury na osobę trzecią. Może on jednak ustanawiać pełnomocników, którzy będą w stanie reprezentować spółkę, jednak tylko z zakresie udzielonego wcześniej pełnomocnictwa.
Jaki jest cel prokury?
Prokurent zostaje ustanowiony po to, aby osoba z doświadczeniem oraz wiedzą w zakresie prowadzenia biznesu i zarządzania, która nie pracuje dla danej firmy, mogła działać dla dobra i rozwoju przedsiębiorstwa. Często zostają nimi osoby, które mają większą wiedzę w tej dziedzinie niż sami założyciele. Jednak jest to bardzo odpowiedzialna funkcja.
