Para, decydująca się na zawarcie związku małżeńskiego, żyje w przekonaniu, że będą razem na długie lata, a może i na zawsze. Jednak nie zawsze jest tak wesoło. Według statystyk w Polsce z roku na rok rośnie liczba rozwodów.
Różnice między ślubem kościelnym a cywilnym
Zawarcie związku małżeńskiego w Urzędzie Stanu Cywilnego jest bardzo proste. Wystarczy umówić się na dogodny termin, uiścić odpowiednią opłatę, zaprosić świadków i zjawić się na ceremonii. W trakcie jej trwania należy wyrazić zgodę na chęć wzięcia ślubu i podpisać dokumenty. Po uroczystości można zaprosić gości na poczęstunek lub niewielkie przyjęcie. Po wszystkim para rozpoczyna wspólne życie.
W przypadku ślubu kościelnego przygotowań jest znacznie więcej. Oprócz typowych przygotowań jak suknia ślubna, zamówienie tortu, wynajęcie sali, czy zaproszenie gości, para musi uczęszczać również na nauki przedmałżeńskie.
Podczas brania ślubu w Urzędzie Stanu Cywilnego państwo młodzi składają oświadczenie, że są świadomi praw i obowiązków wynikających z założenia rodziny. Natomiast w kościele przyszli małżonkowie składają przysięgę, ślubując sobie miłość, wierność i uczciwość małżeńską oraz pozostanie ze sobą aż do śmierci jednego z nich. Przysięga złożona zostaje nie tylko przed kapłanem i zgromadzonymi w kościele, ale głównie przed Bogiem.
Czy rozwód przed sądem oznacza również rozwód kościelny?
Po zawarciu związku małżeńskiego w Urzędzie Stanu Cywilnego wzięcie rozwodu nie powinno sprawiać większego kłopotu. Małżonek, który podejmuje decyzję o rozstaniu, składa w sądzie odpowiedni wniosek. Uzasadnia w nim, co go do tego skłoniło. Jeśli oczekuje, że rozwód zostanie orzeczony z winy drugiego małżonka, to powinien do wniosku dołączyć również dowody. Mogą to być zdjęcia, notatki lub dokumenty. Dowodem może być wszytko, co potwierdzi, że to z winy właśnie tego małżonka doszło do trwałego rozkładu pożycia. W następnym kroku sąd wyznacza termin pierwszej rozprawy rozwodowej. Podczas procesu wysłuchane zostają jego strony oraz wezwani świadkowie. Jeśli nie pojawiają się żadne komplikacje, sąd orzeka rozwód i każde z małżonków ponownie jest stanu wolnego.
Jeśli para miała również ślub kościelny, to według prawa katolickiego ich małżeństwo nadal trwa.
Zgodnie z polskim prawem po uzyskaniu rozwodu byli już małżonkowie mogą zawrzeć nowy związek małżeński. Jednak wyłącznie w urzędzie. Natomiast w kościele jest to traktowane jako grzech.
Przykładowo, jeśli kobieta, która zawarła związek małżeński w urzędzie i kościele, następnie otrzymała rozwód przed sądem i ponownie wyszła za mąż, to zarówno ona, jak i jej nowy małżonek żyją w grzechu.
Tak więc uzyskanie rozwodu w sądzie nie jest równoznaczne z rozwodem kościelnym.
Czy możliwe jest uzyskanie rozwodu kościelnego?
Sformułowanie rozwód kościelny jest tak naprawdę określeniem potocznym. Według prawa kanonicznego przysięga złożona w dniu ślubu przed Bogiem jest święta. Oznacza to, że związek powinien być trwały i istnieć, dopóki jedno z małżonków nie umrze. Nie można więc wziąć rozwodu kościelnego. Można jednak unieważnić małżeństwo zawarte w Kościele, pod warunkiem, że zostały spełnione pewne przesłanki.
Co może być podstawą do unieważnienia ślubu kościelnego?
Jeśli nie z własnego doświadczenia, to choćby z telewizji każdy z nas zna formułę: „co Bóg złączył, człowiek niech nie rozdziela”. Mówiąc wprost, według kościoła żaden sędzia, kapłan, czy jakikolwiek inny człowiek nie może rozwiązać małżeństwa zawartego w kościele. Może zrobić to jedynie Bóg, czyli wtedy kiedy jedno z małżonków umiera.
Jednak od każdej reguły może być wyjątek. Prawo kanoniczne uznaje stwierdzenie nieważności małżeństwa w niektórych przypadkach.
- Pokrewieństwo. Nie wolno zawierać związku małżeńskiego z osobą spokrewnioną do 4 stopnia w linii bocznej. Takie małżeństwo jest nie tylko niezgodne z wyznaniem chrześcijańskim, ale także z prawem polskim. Jeśli dwie osoby blisko spokrewnione wzięły ślub, to jest on zwyczajnie nieważny.
- Podstęp, jako podstawa zawarcia związku. Jeżeli małżeństwo zostało zaaranżowane tak, by jedna ze stron mogła uzyskać korzyści, to również może dojść do unieważnienia małżeństwa. Najczęściej na taki związek decyduje się osoba biedna, by móc korzystać z pieniędzy i dorobku współmałżonka.
- Brak możliwości posiadania potomstwa. Podczas składania przysięgi para zobowiązuje się do założenia rodziny, czyli także do świadomego rodzicielstwa. Małżeństwo będzie nieważne w przypadku gdy jedno z małżonków zataiło przed drugim, że nie może mieć dzieci. Dotyczy to również sytuacji, gdy mężczyzna będzie miał problem z potencją i nie będzie chciał się leczyć.
- Unieważnienie małżeństwa z przyczyn natury psychicznej. Życie z osobą, która zmaga się z chorobą psychiczną, powinno być świadomą decyzją. Ukrywając przed małżonkiem swoje schorzenie, druga strona nie tylko nie daje mu wyboru, ale prawdopodobnie pozbawia go możliwości bycia rodzicem, jeżeli choroba ma podłoże genetyczne.
- Wiek. Jeśli kobieta zawarła związek małżeński przed ukończeniem 14,a mężczyzna 16 roku życia to również można stwierdzić nieważność małżeństwa.
- Nie można również wejść w związek małżeński z osobą, która zawiązała śluby czystości np. kapłanem lub zakonnicą.
Wady zgody małżeńskiej, czyli kolejna podstawa do unieważnienia małżeństwa
Choroba psychiczna, ślub z członkiem rodziny, czy zbyt młodą osobą to jedne z głównych przyczyn unieważnienia małżeństwa. Jednak wady zgody małżeńskiej też nie są rzadkością. Jak samo pojęcie mówi, do zawarcia związku małżeńskiego doszło, gdy jedna osoba nie wiedziała, co robi lub mówi.
- Niezrozumienie istoty małżeństwa, czyli któryś z małżonków nie wiedział jakie obowiązki będą go czekały po ślubie. Ten problem często dotyka młode pary, które nie dojrzały jeszcze do poważnego związku. Na przykład kobieta nie jest gotowa zostać matką bądź ojciec woli korzystać z życia, bawiąc się, zamiast pracować na utrzymanie rodziny.
- Niedostateczne używanie rozumu ma miejsce wtedy, kiedy osoba składająca przysięgę była pod wpływem alkoholu, narkotyków lub innych substancji odurzających.
- Niepoznanie się na małżonku oznacza to, że przed ślubem jedna ze stron podawała się za kogo innego.
- Zawarcie związku na próbę lub na jakiś okres, by poznać jego istotę.
Jak przebiega proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa, czyli rozwód kościelny krok po kroku
Pierwszym krokiem do uzyskania rozwodu kościelnego jest złożenie skargi powodowej. Jest to dokument podobny do wniosku rozwodowego, w którym osoba chcąca uzyskać unieważnienie małżeństwa musi wyjaśnić, dlaczego podjęła taką decyzję.
Skargę składa się w sądzie kościelnym, który można znaleźć przy każdej kurii diecezjalnej. O tym, czy w ogóle warto rozpatrywać sprawę, decyduje przewodniczący trybunału diecezjalnego. Jeżeli stwierdzi, że istnieją przesłanki do stwierdzenia nieważności małżeństwa, rozpocznie się proces.
Podobnie jak podczas sprawy rozwodowej w sądzie na świadków zostają wezwane osoby, które mają jakiekolwiek informacje na temat pożycia małżonków. W tym jednak przypadku nie zeznają podczas obecności stron zainteresowanych. Ich zeznań słuchają tylko sąd kościelny oraz notariusz. Czasami jedno z małżonków korzysta z pomocy adwokata kościelnego, zazwyczaj ten, który złożył skargę.
W kolejnym kroku rozwodu kościelnego małżonkowie mają możliwość wglądu do akt sprawy. Jeśli któryś z nich nie zgadza się z zeznaniami drugiej strony lub jakiegoś ze świadków to jest to odpowiedni moment, aby się do tego odnieść. Nie jest to jednak czas na uzupełnianie faktów, czy powoływanie nowych świadków.
Po rozpatrzeniu zeznań i zapoznaniem się z dowodami, sąd kościelny podejmuje decyzję o tym, czy rzeczywiście można stwierdzić nieważność małżeństwa.
Kolejnym podobieństwem do zwykłej sprawy rozwodowej jest to, że jedna ze stron może złożyć apelację w sądzie II instancji, jeżeli nie zgadza się z orzeczeniem sądu kościelnego. Na takie działanie ma zaledwie 15 dni od otrzymania wyroku.
Jeśli sąd II instancji negatywnie rozpatrzy apelacje negującą stwierdzenie nieważności małżeństwa, to można zwrócić się z problemem do Trybunału Roty Rzymskiej w Watykanie.
Czy przemoc może być przyczyną unieważnienia małżeństwa?
W Polsce przemoc w rodzinie jest dość powszechnym zjawiskiem. Wiele osób boi się o niej mówić lub zwyczajnie się wstydzi. Według statystyk najczęściej wobec rodziny przemoc stosuje mężczyzna, jednakże coraz częściej słyszy się o tym, że to kobieta wszczyna awantury, uderza męża lub dzieci.
Nagminna staje się również przemoc psychiczna, o której istnieniu ofiara czasami nawet nie zdaje sobie sprawy.
Niestety żadna przemoc nie jest podstawą do stwierdzenia nieważności małżeństwa. Według osób, które doświadczyły przemocy, nie zgadzają się z tym, szczególnie jeśli skłonności do niej ukazały się dopiero po ślubie.
Przemoc stosowana wobec współmałżonka mogłaby być zaliczona do tego, że jedna ze stron nie poznała się na małżonku. Skoro przed ślubem agresor nie wykazywał przesłanek do przemocy, a po nim się one ukazały, to powinny być przyczyną unieważnienia małżeństwa.
