Zwolnienie lekarskie obarczone jest stosowną adnotacją. Dotyczy ona tego, czy pacjent musi leżeć, czy też może pozwolić sobie na aktywność. Warto wiedzieć, czym różni się od siebie zwolnienie lekarskie chodzące i leżące. Jest to ważne, gdyż niestosowanie się do wskazań w nim zawartych przynosi negatywne skutki. Ryzykujemy nie tylko utratą prawa do zasiłku, ale również zwolnieniem dyscyplinarnym. Aby uniknąć tych przykrych konsekwencji, należy zapoznać się z kilkoma zasadami. Warto wiedzieć, na co możemy sobie pozwolić, a czego pod żadnym pozorem nie można robić podczas pobytu na zwolnieniu. Niniejszy artykuł ma na celu rozwiać wszelkie wątpliwości. Odpowiada on na kilka najczęstszych pytań dotyczących tego zagadnienia.
Czym jest zwolnienie lekarskie?
Zwolnienie lekarskie, nazywane potocznie L4, to zaświadczenie wystawiane na czas choroby. Dokument ten jest wydawany wyłącznie przez lekarza. Jego zadaniem jest nie tylko usprawiedliwienie nieobecności, ale również uprawnienie chorego do otrzymania wynagrodzenia chorobowego bądź zasiłku. Świadczy on o czasowej niezdolności pracownika do pracy.
Celem zwolnienia jest umożliwienie pacjentowi szybkiego powrotu do zdrowia. Z tego też powodu, powinien być to czas pełnej regeneracji. Zabronione jest wykonywanie czynności, które mogłyby opóźnić powrót do pełni sił.
Pracownicy często unikają prawa do korzystania ze zwolnień. Obawiają się reakcji pracodawcy i konsekwencji w postaci utraty pracy. Niestety ma to negatywny skutek, gdyż przekłada się na złą kondycję pacjenta. Pogorszony zostaje nie tylko jego ogólny stan zdrowia, ale również wydajność w pracy. Warto jednak wiedzieć, że pracownik będący na zwolnieniu nie może zostać zwolniony.
Kontrola pracownika
Istotne jest, że każde zwolnienie może podlegać kontroli pracownika zarówno przez ZUS, jak i pracodawcę. W praktyce działania te wykonuje głównie pierwszy z nich. Z urzędu sprawdzane są zwolnienia dłuższe niż 33 dni. Te krótsze natomiast to jedynie kontrola pracownika na wniosek pracodawcy, który zatrudnia mniej niż 20 ubezpieczonych. Nie ma on wówczas prawa do kontroli zwolnienia lekarskiego.
Podczas kontroli wykonuje się działania mające na celu sprawdzenie, czy chory nie wykonuje pracy zarobkowej lub wykorzystuje ten czas niezgodnie z jego przeznaczeniem. Wykrycie nieprawidłowości skutkuje utratą prawa do zasiłku, a w szczególnych przypadkach nawet koniecznością zwrotu dotychczas pobranych pieniędzy.
W ostatnim czasie wzrosła liczba zwolnień lekarskich od pracy. Ma to związek z epidemią koronawirusa i towarzyszącymi jej teleporadami. Lekarz nie może w ten sposób dokładnie przeanalizować stanu zdrowia pacjenta. Przekłada to się na wzrost liczby tych zaświadczeń. Tym samym, wymuszono na Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych przeprowadzanie częstszych kontroli zwolnienia lekarskiego.
Należy pamiętać o tym, aby podczas wypisywania zaświadczenia podać aktualny adres pobytu, a nie zameldowania. Jest to bardzo ważne, gdyż w przeciwnym razie kontrola pracownika mogłaby się odbyć w zupełnie innym miejscu, niż te, w którym przebywamy.
Kod na zwolnieniu lekarskim
Pracownik niezdolny do pracy otrzymuje od lekarza stosowne zaświadczenie lekarskie. Niestosowanie się do zaleceń w nim zawartych, może skutkować utratą uprawnień. Z tego też powodu warto wiedzieć, co oznaczają poszczególne kody cyfrowe.
Przypisanie kodu 1 to tzw. zwolnienie lekarskie leżące. Świadczy o tym, że chory powinien pozostać w łóżku. Może to zostać skontrolowane zarówno przez pracodawcę, jak i ZUS. Jego nieobecność wiąże się zazwyczaj z bardzo przykrymi konsekwencjami.
Kod 2 to natomiast zwolnienie lekarskie chodzące. Jest to pewnego rodzaju zaświadczenie. Dotyczy ono tego, że poruszanie się nie wpływa na stan zdrowia pacjenta. Tym samym, dostajemy przyzwolenie na wyjście z domu. Cel podróży musi być jednak ściśle uzasadniony. Dozwolone jest wyjście w celu zaspokojenia potrzeb życiowych np. do apteki bądź lekarza. Pod żadnym pozorem nie możemy jednak uczestniczyć w imprezach lub innego rodzaju rozrywkach. Zwolnienie lekarskie chodzące wystawiane jest zazwyczaj między innymi kobietom w ciąży i osobom borykającym się z problemami natury psychicznej.
Zwolnienie lekarskie leżące
Zwolnienie lekarskie leżące wymusza na chorym, pozostanie w łóżku. W związku z tym nie może on opuszczać miejsca zamieszkania. Są jednak pewne wyjątki, takie jak wizyta u lekarza czy też pobyt na rehabilitacji. W przypadku, kiedy podczas kontroli zwolnienia pracownik nie będzie przebywał w miejscu zamieszkania, zostanie poproszony o złożenie stosownych wyjaśnień. Nie wywiązanie się z tego obowiązku będzie skutkowało wstrzymaniem wypłaty świadczenia. Wśród najczęstszych pytań znajdują się te dotyczące miejsca naszego pobytu oraz celu podróży.
W przypadku wizyty u lekarza konieczne jest zaświadczenie świadczące o naszym miejscu pobytu. Warto również zachowywać paragony. Mogą one być przedmiotem wyjaśnień, np. w sytuacji, kiedy musieliśmy wyjść do apteki. Czynność ta może być jednak wykonana tylko wtedy, kiedy wykażemy, że nie było żadnej innej osoby, która mogłaby to zrobić za nas.
Zwolnienie lekarskie chodzące
Mimo faktu, że pozwala na znacznie więcej, niż zwolnienie lekarskie leżące, zwolnienie chodzące to nadal czas na rekonwalescencję. Tym samym wymusza to na nas stosowanie się do pewnych ograniczeń z tym związanych. Pracownik będący na L4 nie tylko nie może pracować, ale również musi zrobić wszystko, aby ten czas umożliwił mu powrót do zdrowia.
Zwolnienie lekarskie chodzące zapewnia nam jednak większą swobodę. Możemy bez przeszkód wyjść z domu, ale tylko wtedy, kiedy jest to konieczne. Warto wiedzieć, że kontrola pracownika na zwolnieniu możliwa jest również w przypadku kodu 2. Z tego też powodu także w tej sytuacji warto zbierać paragony.
Dozwolony jest również wyjazd wypoczynkowy i aktywność fizyczna, ale tylko w przypadku, kiedy będzie to jedno z zaleceń lekarskich. Należy jednak pamiętać, że jeżeli pracownik zmienia miejsce swojego pobytu, musi o tym fakcie zawiadomić zarówno pracodawcę, jak i ZUS.
Jak widać, to co można robić na zwolnieniu lekarskim chodzącym, uzależnione jest w głównej mierze od zaleceń lekarza. Nie oznacza to jednak, że może on pozwolić na wszystko, o co go poprosimy. Każda jego decyzja musi bowiem być poparta stosowną dokumentacją medyczną.
Warto uważać na to, co robimy podczas zwolnienia. Często ZUS wynajmuje firmy zewnętrzne, które kontrolują naszą aktywność w mediach społecznościowych. Nieodpowiednia publikacja może zatem sprawić, że utracimy prawo do zasiłku, a w skrajnych przypadkach możemy nawet zostać zwolnieni dyscyplinarnie. Praktyką tą posługują się również pracodawcy.
Czego nie można robić na zwolnieniu?
Jest to jedno z najczęstszych pytań zadawanych przez pracowników, którzy obawiają się utraty świadczeń. Jak wiadomo, w czasie pobierania zasiłku chorobowego w każdej chwili możemy spodziewać się kontroli zwolnienia lekarskiego. Z tego też powodu warto wiedzieć, jakie czynności są bezwzględnie zabronione.
Pracownik będący na zwolnieniu nie może:
- Wykonywać innej pracy zarobkowej,
- Podejmować się pracy bezpłatnej,
- Podróżować nie informując o zmianie miejsca pobytu pracodawcy i ZUS-u,
- Wychodzić z domu w celach rekreacyjnych,
- Dokonywać prac remontowych,
- Wykonywać prac domowych.
Wizyta u specjalisty, a zwolnienie lekarskie leżące
Podczas naszego pobytu na zwolnieniu, może zdarzyć się, że wypadnie nam termin długo wyczekiwanej wizyty u lekarza specjalisty. W przypadku zwolnienia lekarskiego chodzącego nie stanowi to żadnego problemu, ale co zrobić, kiedy lekarz zalecił nam leżeć? Czy powinniśmy wtedy zrezygnować z wizyty?
Interpretując przepisy w sposób dosłowny, moglibyśmy dojść do wniosku, że wyjazd tego typu może przyczynić się do pogorszenia stanu zdrowia pacjenta. Z całą pewnością nie przyspieszy to czasu rekonwalescencji. Wręcz przeciwnie niekiedy może nawet pogorszyć nasze samopoczucie.
Jednak z drugiej strony odmówienie wizyty u specjalisty jest sprzeczne z obowiązkiem ochrony zdrowia i życia pracowników. Oznacza to, że jeżeli tylko czujemy się na siłach, nikt nie jest w stanie zabronić nam pójścia na długo wyczekiwaną wizytę. Nawet jeżeli ma ona miejsce podczas zwolnienia lekarskiego leżącego.
Kiedy przysługuje nam 100% zasiłku chorobowego?
Istotą zwolnień lekarskich od pracy jest możliwość pobierania zasiłku chorobowego w wysokości 80% podstawy wymiaru wynagrodzenia. W przypadku pobytu w szpitalu wartość ta zmniejsza się do 70%. W pierwszych 33 dniach wypłaca go pracodawca. Jeżeli jednak choroba się przedłuża, obowiązek ten spada na ZUS.
Są jednak pewne szczególne przypadki, kiedy zasiłek chorobowy wypłacany jest w 100%. Do wyjątków tych należy:
- Kobieta w ciąży,
- Osoba, która uległa wypadkowi w drodze do pracy lub z pracy,
- Osoba, która zdecydowała się poddać niezbędnym badaniom lekarskim lub zabiegowi związanym z pobraniem komórek, tkanek i narządów.
Istotne przy tym jest, że kobieta w ciąży ma prawo do 100% zasiłku, nawet jeżeli niezdolność do pracy nie wynika z jej stanu.
Kobieta w ciąży
Kobieta w ciąży ma prawo wykorzystać 270 dni zwolnienia lekarskiego. W związku z tym może być niezdolna do pracy nawet przez cały okres ciąży. W tym czasie jest jednak pod szczególną ochroną prawną. Oznacza to, że pracodawca nie może wypowiedzieć, ani rozwiązać umowy o pracę. Zapis ten nie dotyczy jednak kobiet przebywających na okresie próbnym.
Warto jednak wiedzieć, że podstawą do wystawienia zwolnienia nie jest sam fakt bycia w ciąży, a jedynie choroby i dolegliwości z nią związane. W niektórych przypadkach zdarza się, że kobieta jest w stanie pracować nawet przez cały okres ciąży, a w innych dolegliwości z nią związane są tak uciążliwe, że uniemożliwiają normalne funkcjonowanie.
Kobieta w ciąży — co jej wolno, a co nie?
Możliwości, jakie ma kobieta w ciąży zależą w głównej mierze od tego, jaki rodzaj zwolnienia otrzymała. Z tego też powodu niezwykle ważne jest, aby wypytać swojego lekarza o treść zwolnienia. Istotny jest tutaj kod oraz wszystkie zalecenia.
Kontrola pracownika na zwolnieniu z powodu ciąży ma taki sam przebieg jak w innych przypadkach. Z tego też powodu kobieta w ciąży powinna przeznaczyć ten czas głównie na odpoczynek. W większości przypadków zaświadczenie wystawiane podczas ciąży to zwolnienie lekarskie chodzące. Fakt ten sprawia, że kobieta może pozwolić sobie na nieco większą swobodę i nie jest zmuszona do ciągłego leżenia.
Kontrola pracownika na zwolnieniu od psychiatry
Wielu pracowników wykorzystuje zwolnienie od psychiatry, jako jedną z form urlopu wypoczynkowego. Warto jednak wiedzieć, że mimo tego, że jest to zazwyczaj zwolnienie lekarskie chodzące, opiera się na takich samych zasadach, jak wszystkie inne. Choć choroby natury psychicznej trudniej zidentyfikować, nie oznacza to, że są one wyłączone ze sprawdzania. Dlatego też powinniśmy wykonywać tylko to, do czego upoważnia nas zwolnienie lekarskie chodzące. Nie jest to bowiem czas na rozrywki.
W szczególnych przypadkach możemy zostać wezwani na stawienie się przed komisją kontrolną. Podczas kontroli tego typu wymagane jest przedstawienie wszelkich niezbędnych dokumentacji medycznych, które mogłyby poświadczyć o tym, że przebywanie na zwolnieniu lekarskim jest uzasadnione.
Elektroniczne zwolnienia lekarskie
Od 1 stycznia 2016 roku lekarze zyskali możliwość wystawiania zwolnień w formie elektronicznej. Od 1 grudnia 2018 roku stało się to natomiast ich obowiązkiem. Do przeszłości zaliczyć można już papierowe formularze ZUS ZLA. Działanie to miało na celu zapewnienie lepszej kontroli zwolnień.
Pracodawca, który niemal natychmiast otrzymał informacje o zwolnieniu, może podjąć reakcję znacznie szybciej. Wpływa to nie tylko na zapewnienie normalnego toku pracy, ale również daje mu możliwość błyskawicznej weryfikacji pracownika. Dzięki temu sprawdzany jest rzeczywisty stan zdrowia pacjenta oraz ocenia się czy okres przeznaczony na rekonwalescencję jest odpowiedni.
Wniosek tego typu składany jest przez system udostępniony przez ZUS.
