Każdy z nas w swoim życiu wielokrotnie spotkał się z receptą. Jak wiadomo jest to pisemne polecenie lekarza dotyczące zapisu określonych leków. Receptę może wystawić szereg specjalistów: lekarze, dentyści, weterynarze, pielęgniarki, a nawet farmaceuci. Jeszcze nie tak dawno w Polsce występowały jedynie recepty papierowe. Później pojawiły się e-recepty. Mimo tego że recepty nie są nam obce, nie każdy wie, co powinno się na nich znaleźć. Mało osób orientuje się również w tym, ile ważna jest recepta.
Jakie informacje znajdują się na recepcie papierowej?
Trzeba pamiętać o tym, że recepty to oficjalne dokumenty. Mają one wymogi prawne, które muszą zostać spełnione, by były one ważne. Na każdej recepcie (zarówno papierowej, jak i elektronicznej) muszą pojawić się:
- Dane pacjenta: imię, nazwisko, adres zamieszkania oraz numer PESEL,
- informacje dotyczące leku: nazwa preparatu, dawka i sposób dawkowania, ilość zapisanego leku,
- data wystawienia lub data „realizacji od” (podaje się ją w przypadku odroczenia terminu ważności),
- dane osoby wystawiającej receptę: imię, nazwisko podpis lekarza i numer prawa wykonywania zawodu,
- dane przychodni lub gabinetu lekarskiego: nazwa, adres, telefon, REGON.
E-recepta
W styczniu 2020 roku w naszym kraju wprowadzono obowiązek wystawiania recept w formie elektronicznej. Są to wszystkim znane e-recepty. Na początku budziły one strach i niepewność, jednak z czasem wielu pacjentów do nich przywykło. Niewątpliwie mają one swoje zalety.
Należą do nich:
- Wygoda i oszczędność czasu: pacjent nie musi zjawiać się w gabinecie, by otrzymać receptę,
- szybkość: dokument często może być sporządzony natychmiast,
- brak możliwości zgubienia czy zniszczenia recepty,
- minimalizowanie ryzyka popełnienia błędów: system weryfikuje poprawność wprowadzanych danych,
- dostęp do historii wystawionych e-recept na IKP (Internetowym Koncie Pacjenta),
- możliwość realizacji recepty w różnych aptekach,
- czytelność danych.
E-recepta poza tym, że jest zapisana w systemie informatycznym, niewiele różni się od tradycyjnej recepty papierowej. Zdarza się, że lekarz drukuje taką e-receptę. Dzieje się tak przede wszystkim w przypadku tych pacjentów, którzy nie potrafią się przestawić na nowy typ recept. W pozostałych przypadkach pacjent otrzymuje podczas wizyty lub teleporady 4-cyfrowy kod. By wykupić e-receptę w dowolnej aptece, wystarczy podać kod dostępu oraz PESEL osoby, na którą recepta została wystawiona.
Jak długo ważna jest recepta?
Często pacjenci zapominają o tym, że recepty mają termin ważności. Odkładają jej realizację na później, a kiedy nagle w aptece okazuje się, że straciła już ona swą ważność, są zaskoczeni. Dlatego warto pamiętać o tym, ile ważna jest recepta.
Recepta papierowa i e-recepta
Recepta papierowa jest ważna 30 dni od daty wystawienia. Okres ten nie dotyczy dni roboczych, lecz dni kalendarzowych. Zdarzają się jednak sytuacje, w których lekarz odroczy termin realizacji. Wtedy na recepcie w polu data pojawi się termin „od dnia”. Dzieje się tak zwykle w przypadku, w którym pacjent ma jeszcze zapas lekarstwa. Gdy wie on, że kolejna wizyta u specjalisty nastąpi dużo później, doktor może zdecydować się na wystawienie takiej odroczonej recepty.
Podobnie jest w sytuacji, gdy chorego nie stać na wykupienie całej puli leków równocześnie. Taką praktykę stosuje się też przy preparatach z krótkim terminem ważności. Warto pamiętać, że w tych wszystkich przypadkach nie ma możliwości wcześniejszego wykupienia leków niż „data od” wskazana na recepcie.
Jak długo ważna jest recepta elektronicyna?
E-recepta standardowo również jest ważna 30 dni od daty wystawienia.
Istnieją jednak także e-recepty z rocznym terminem realizacji (recepty na 365 dni). Recepty z tak długim terminem realizacji otrzymują zwykle pacjenci cierpiący na przewlekłe choroby. Przyjmują oni określone leki na stałe. Roczna recepta pozwala na przepisanie kuracji maksymalnie na 360 dni. Taka recepta, aby była ważna, musi zostać przez lekarza specjalnie oznaczona. Zapisuje się na niej datę realizacji do.
W takiej sytuacji chory powinien wykupić pierwszą dawkę leku w ciągu 30 dni od daty wystawienia recepty. Należy pamiętać również o tym, że wykupywanie kolejnych dawek leków będzie możliwe tylko w tej aptece, w której zakupiło się pierwszą dawkę.
Jeśli pacjent nie wykupi choćby jednego opakowania leku w ciągu pierwszych 30 dni, farmaceuta będzie zmuszony wydać mniejszą ilość leków. W praktyce oznacza to, że jeśli pacjent otrzymał lekarstwo zapisane na 360 dni terapii, a w aptece pojawi się po 300 dniach od jej wystawienia – otrzyma leki jedynie na brakujące 60 dni. Taka sytuacja nastręcza wielu problemów pacjentom oraz aptekarzom. Obecnie myśli się nad wprowadzeniem nowelizacji rozporządzenia w sprawie recept.
W przypadku recepty na 365 dni nie ma możliwości wykupienia całości recepty za jednym razem. Maksymalnie można wykupić zapas leku na 180 dni.
Istnieją jeszcze inne wyjątki, które dotyczą zarówno recept papierowych, jak i elektronicznych. Termin realizacji w przypadku antybiotyków wynosi 7 dni. Natomiast recepty na leki immunologiczne mają termin ważności, który wynosi 120 dni. Te ostatnie to leki wytwarzane specjalnie dla danego pacjenta, jak na przykład szczepionki odczulające. Taki sam czas realizacji dotyczy leków, które są sprowadzane z zagranicy specjalnie dla chorego. Z kolei recepty na środki narkotyczne lub psychotropowe zawsze są wystawiane na 30 dni.
Recepty transgraniczne
Kolejne zamieszanie wzbudzają recepty transgraniczne. To takie dokumenty, które zostały wystawione w jednym z krajów Unii Europejskiej, natomiast ich realizacja następuje w innym. Wtedy obowiązujące są przepisy państwa, w którym wykupujemy receptę. Nawet jeśli lekarz zaznaczył na recepcie dłuższy termin realizacji, musimy zastosować się do istniejącego prawa.
Błędy i odpisy — co warto wiedzieć
W przypadku recepty papierowej zdecydowanie częściej zdarzają się błędy. Farmaceuta może dokonać nielicznych poprawek. Jeśli zabraknie podstawowych danych pacjenta (ale na recepcie pojawiają się imię i nazwisko lub PESEL) to na podstawie przedstawionych dokumentów aptekarz może dopisać inne dane. Niestety — farmaceuta nie może zmienić dawki, ilości przepisanych opakowań czy zaleconego sposobu dawkowania.
E-recepty zawierają mniej błędów, gdyż są weryfikowane przez system. Podobnie jak z receptami papierowymi — farmaceuta może dopisać brakujące dane pacjenta. Wymaga to dokonania odpowiedniej adnotacji.
W obu przypadkach przy poważnych błędach konieczne będzie wystawienie przez lekarza nowej recepty. Nie da się technicznie poprawić e-recepty.
1 kwietnia 2020 roku weszła w życie ustawa, która zlikwidowała możliwość wystawiania przez farmaceutę odpisów recept. Taka praktyka pozwalała na to, by wykupić część niezrealizowanych pozycji z recepty w innym, późniejszym terminie. Warto o tym pamiętać.
E-recepta dopuszcza częściową realizację. Jeśli chodzi o zakup jednego leku – można kupować opakowania pojedynczo. Należy jednak wiedzieć, że kolejne opakowania będzie można wykupić tylko w tej samej aptece. Każdorazowo farmaceuta poprosi o podanie kodu dostępu oraz PESEL-u. W przypadku recepty zbiorczej (to znaczy takiej, która zawiera kilka różnych leków) pacjent ma prawo wykupić je w różnych aptekach.
Sposób dawkowania leku oraz refundacja
Na recepcie (zarówno papierowej, jak i elektronicznej) lekarz ma obowiązek odnotować sposób dawkowania leku. Zdarza się jednak, że z różnych przyczyn ta informacja nie zostaje zapisana lub zostaje podana błędnie. W obu przypadkach droga postępowania jest taka sama. Farmaceuta ma obowiązek wydać w ramach recepty 2 najmniejsze opakowania leku.
Podobnie jest z określaniem dawki leku. Informacja o niej powinna znaleźć się na recepcie. Jeśli jednak zabraknie jej na recepcie papierowej, to w aptece otrzymamy wtedy lek w najmniejszej zarejestrowanej dawce. Na szczęście tego typu błędy nie zdarzają się w przypadku e-recept. Dzieje się tak dlatego, że lekarz sczytuje z systemu informatycznego nazwę leku. W tej sytuacji nie ma więc mowy o pomyłce.
Refundacja leków
Spora część leków jest dostępna wyłącznie na receptę. Bez niej nie otrzymamy potrzebnego lekarstwa. Wiele osób myli jednak pojęcia refundacji i recepty. Szczególnie w przypadku leków z 100% odpłatnością. Wydaje nam się bowiem, że skoro musimy zapłacić za preparat pełną kwotę, to otrzymamy go także bez recepty. Przypominamy, że nie ma takiej drogi na skróty. Jeśli lek jest wydawany tylko na receptę, to po prostu nie ma od tej zasady wyjątku. Procentowa odpłatność to coś zupełnie odrębnego.
Podsumowanie
Recepty to dokumenty, które nigdy nie obowiązują bezterminowo. Należy o tym pamiętać, by uniknąć niemiłego zaskoczenia. W każdej sytuacji warto upewnić się, ile ważna jest recepta. Czas realizacji jest różny w określonych sytuacjach. Przeważnie wynosi 30 dni, istnieje jednak szereg wyjątków od tej reguły. Jak wiadomo: nieznajomość prawa szkodzi. Każdy pacjent powinien dbać o swoje zdrowie i interes. Lepiej dopytać się podczas wizyty czy teleporady, jak długo ważna jest konkretna recepta.
