Czym jest rękojmia? Co oznacza rękojmia za wady?
Każdy z nas z pewnością przynajmniej słyszał o pojęciu reklamacji. To właśnie z nią najczęściej kojarzony jest zwrot wadliwego produktu do sprzedawcy. Rękojmia to właśnie jedna z dwóch dróg składania reklamacji, którą konsument ma do dyspozycji.
Mówiąc najkrócej, rękojmia to procedura dochodzenia swoich roszczeń od sprzedawcy, za wadę fizyczną lub prawną przedmiotu umowy. Przysługuje ona każdemu konsumentowi na podstawie Kodeksu Cywilnego. Przepisy odnoszące się do rękojmi zawarte są w artykułach od 556 do 576. Warto podkreślić, że prawo do rękojmi za wady obejmuje zarówno rzeczy nowe, jak i używane. Sprzedawca nie może w żaden sposób wyłączyć, ograniczyć ani zwolnić się od odpowiedzialności z tytułu rękojmi.
Rękojmia a gwarancja
Pojęcie rękojmi jest często błędnie utożsamiane z pojęciem gwarancji. Należy zauważyć, że choć oba odnoszą się do procedury składania reklamacji, to jednak opierają się one na całkowicie odmiennych zasadach.
Podstawowa różnica przejawia się w dobrowolności każdej z nich. Jak już wspominaliśmy, rękojmia jest prawem każdego konsumenta, gwarantowanym przez Kodeks Cywilny. Sprzedawca nie może zatem odmówić przyjęcia reklamacji w drodze rękojmi. Gwarancja natomiast jest świadczeniem dobrowolnym. W przeciwieństwie do rękojmi, za którą odpowiada sprzedawca, gwarancja zazwyczaj udzielana jest przez producenta. Obejmuje ona nie tylko wady fizyczne lub prawne przedmiotu umowy. Reklamację na drodze gwarancji możemy złożyć również wtedy, gdy dany produkt nie spełnia standardów jakościowych, o których zapewnia producent.
Kolejną różnicą pomiędzy rękojmią a gwarancją, jest okres jej obowiązywania. W przypadku rękojmi czas odpowiedzialności sprzedawcy wynosi dwa lata. Przy gwarancji przepisy prawa nie przewidują takich ograniczeń. Oznacza to, że zależy on w stu procentach od woli gwaranta (producenta lub sprzedawcy).
Warto również podkreślić, że prawo do reklamacji drogą rękojmi oraz drogą gwarancji są od siebie zupełnie niezależne. Oznacza to, że skorzystanie z reklamacji na drodze gwarancji, nie wyklucza odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi.
Rękojmia za wady: Czym są wady ukryte?
Jak już wspominaliśmy, rękojmia jest to odpowiedzialność sprzedawcy za fizyczne i prawne wady przedmiotu umowy. Istotne jest, że chodzi tutaj o wady ukryte, czyli takie, o których klient nie mógł wiedzieć w momencie zakupu. Co to oznacza?
Załóżmy, że w pewnym sklepie na sprzedaż wystawiono zestaw pięciu głośników komputerowych. Cztery z nich są w pełni sprawne, natomiast jeden nie działa. Winę za ten fakt ponosi naderwany przewód. Sprzedawca zdaje sobie sprawę z tej wady towaru. W związku z tym obniża on cenę głośników, jednocześnie informując o występującej usterce. W takiej sytuacji nie ponosi on odpowiedzialności z tytułu rękojmi za niesprawny głośnik. Jeżeli jednak konsument stwierdzi, że zakupiony zestaw ma inne wady, w dalszym ciągu chroniony jest przepisami dotyczącymi rękojmi.
Co właściwie można uznać za wadę produktu? Jak już wspominaliśmy, wady produktu możemy podzielić na fizyczne i prawne.
Wady fizyczne
Wadą fizyczną nazywamy wszelkiego rodzaju niezgodność towaru z umową. Co to oznacza? Produkt uznajemy za niezgodny z umową wówczas, gdy:
- posiada on wadę ograniczającą użyteczność, bądź zmniejszającą wartość przedmiotu;
- nie ma właściwości, o których zapewniał sprzedawca, bądź wynikających z przeznaczenia produktu (np. wspominany wcześniej niedziałający głośnik);
- nie nadaje się do wykorzystania w celu, który przedstawił konsument, a sprzedawca o tym nie poinformował;
- został wydany konsumentowi w stanie niezupełnym.
Oprócz wymienionych wyżej sytuacji, za wadę fizyczną uznaje się także błędny montaż czy uruchomienie przedmiotu umowy. Dzieje się tak wówczas, gdy za czynności te odpowiedzialny jest:
- sprzedawca;
- osoba trzecia działająca na zlecenie i odpowiedzialność sprzedawcy;
- konsument – jeżeli postępował zgodnie z instrukcjami otrzymanymi od sprzedawcy.
Wady prawne
Wiemy już, czym jest wada fizyczna przedmiotu umowy. Drugim rodzajem wad ukrytych, uprawniających do reklamacji na drodze rękojmi, są wady prawne. Są to przeważnie wszelkiego rodzaju nieścisłości dotyczące praw własności i rozporządzania daną rzeczą. Wada prawna występuje zatem wówczas, gdy:
- przedmiot umowy nie stanowi własności sprzedającego;
- na przedmiocie umowy ciążą prawa osób trzecich;
- korzystanie, zbycie lub innego rodzaju rozporządzanie daną rzeczą jest ograniczone decyzją, lub orzeczeniem stosownego organu (np. sądu);
- przedmiotem umowy jest rzecz lub prawo, które nie istnieje.
Jakich sytuacji dotyczy to najczęściej? Przeważnie z wadą prawną, uprawniającą do skorzystania z rękojmi, mamy do czynienia wówczas, gdy ktoś sprzedaje nam nie swoją rzecz, lub obciążoną prawami osób trzecich. Dobrym przykładem jest tutaj sytuacja, w której dłużnik próbuje zbyć nieruchomość (dom, mieszkanie, działkę itp.), obciążoną hipoteką przymusową. Nabycie takiej nieruchomości uprawnia kupującego do roszczeń z tytułu rękojmi. Jest to bowiem wada prawna, która w krótkim czasie może pozbawić nowego właściciela prawa własności do nabytego domu czy mieszkania.
Procedura złożenia reklamacji z tytułu rękojmi
Wiemy już, czym jest rękojmia i w jakich sytuacjach możemy się na nią powołać. Przejdźmy zatem do samej procedury.
Na początek warto powiedzieć, o co może ubiegać się klient, składając reklamację z tytułu rękojmi. Konsument może wówczas zażądać podjęcia jednego z czterech kroków:
- obniżenia ceny;
- naprawy wadliwego przedmiotu umowy;
- wymiany przedmiotu umowy na nowy egzemplarz
- odstąpienia od umowy.
Zasadniczo decyzja co do tego, o co będziemy się ubiegać, należy wyłącznie do nas (konsumentów). Mimo to możliwość odstąpienia od umowy mamy jedynie wówczas, gdy wada zakupionego towaru jest istotna.
Co to oznacza?
Tak naprawdę każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie. To, czy wada jest istotna, będzie zależało przede wszystkim od tego, co jest przedmiotem umowy. Istotność wady należy ocenić, analizując to, jak bardzo wpływa ona na cel i przeznaczenie towaru. Zepsuty pilot dołączony do nowo zakupionego telewizora nie będzie wadą istotną, ale już brak obrazu owszem.
Jeżeli już zdecydujemy, jaką formę rekompensaty chcemy otrzymać, możemy przystąpić do złożenia reklamacji. Oczywiście termin na zgłoszenie roszczeń z tytułu rękojmi nie jest wieczny. Mamy na to 12 miesięcy od daty zauważenia wady. Najlepiej jednak zrobić to jak najszybciej. Sprzedawcę bowiem również obowiązuje określony termin, w którym ponosi on odpowiedzialność za wady z tytułu rękojmi. Wynosi on 2 lata od momentu wydania rzeczy. Dla konsumenta oznacza to, że ma on prawo do złożenia roszczenia z tytułu rękojmi za wady, które ujawniły się w ciągu dwóch lat od zakupu. Zatem w praktyce, jeżeli wada ujawniła się na miesiąc przed upływem tego terminu, w dalszym ciągu możemy złożyć reklamację w ciągu roku od jej stwierdzenia. Termin rękojmi za tę wadę wydłuża się wówczas o 11 miesięcy.
Samo zgłoszenie reklamacji może przybrać dowolną formę. Dla własnego bezpieczeństwa najlepiej jednak zrobić to na piśmie. Powinniśmy dokładnie opisać dostrzeżoną wadę i określić, jaką formę rekompensaty chcemy otrzymać. Tak przygotowany dokument przekazujemy sprzedawcy osobiście lub wysyłamy listem potwierdzonym. W jednym i drugim przypadku warto zadbać o potwierdzenie odbioru. Wbrew powszechnej opinii, do złożenia reklamacji z tytułu rękojmi nie jest wymagany paragon. Niemniej powinniśmy przedstawić dowód na to, że zakupiliśmy dany produkt w tym konkretnym sklepie. Równie dobrze może to być jednak wyciąg z konta, wiadomość e-mail, czy też świadkowie, którzy towarzyszyli nam w zakupie.
Sprzedawca ma obowiązek rozpatrzenia reklamacji przed upływem 14 dni od jej złożenia. Jeżeli tego nie zrobi, reklamację uznaje się za rozpatrzoną na korzyść konsumenta.
A co w przypadku nieruchomości?
W przytoczonym wyżej przykładzie wspominaliśmy o wadzie prawnej nieruchomości. Czy to oznacza, że również one objęte są prawem do rękojmi?
Tak, podobnie, jak w przypadku rzeczy ruchomych, rękojmia za wady nieruchomości, odnosi się zarówno do wad fizycznych, jak i prawnych. Wady fizyczne nieruchomości, to przede wszystkim wszelkie uszkodzenia widoczne w strukturze danej nieruchomości. Do wad fizycznych nieruchomości należą zatem wszelkie zniszczenia, zalania, odkształcenia czy ubytki. Wadą fizyczną nieruchomości będzie np. ukryty przez sprzedającego ogromny grzyb na łazienkowej ścianie, czy też ukryta przed naszym wzrokiem dziura w ścianie. W dalszym ciągu należy jednak pamiętać, że rękojmia obowiązuje jedynie wówczas, gdy nie wiedzieliśmy o tej wadzie w momencie zakupu. Nie będziemy mogli zatem wystąpić o rękojmię na podstawie grzyba, o którym poinformował nas sprzedawca.
Rękojmia za wady nieruchomości obowiązuje również wówczas, gdy mamy do czynienia z ukrytymi wadami prawnymi. Należą do nich wszelkie obciążenia prawne, które zataił przed nami sprzedawca. Z rękojmi za wady nieruchomości możemy skorzystać więc wówczas, gdy np. jest ona obciążona hipoteką, lub ograniczonym prawem rzeczowym, o czym nie wiedzieliśmy w momencie zakupu.
Istotną różnicą pomiędzy rękojmią z tytułu wad ukrytych nieruchomości, a wad ukrytych ruchomości, jest termin odpowiedzialności sprzedawcy. Termin rękojmi za wady ukryte nieruchomości wynosi bowiem 5 lat od dnia wydania przedmiotu umowy. Jest on więc dłuższy niż termin rękojmi za wady ruchomości.
Jeżeli chodzi o procedurę dochodzenia roszczeń z tytułu rękojmi za wady ukryte nieruchomości, to jest ona bardzo prosta. W przypadku wad fizycznych nieruchomości sprzedający powinien je usunąć lub zwrócić koszt usunięcia nabywcy. Sytuacja nieco komplikuje się w przypadku wad prawnych. Na ogół są one bowiem niemożliwe do usunięcia. W takiej sytuacji najczęściej jedynym wyjściem jest odstąpienie od umowy i zwrot kupującemu zapłaconej sumy.
