Coraz więcej osób w Polsce rezygnuje z instytucji małżeństwa na rzecz związku partnerskiego, czasami nazywanego też konkubinatem. Powodów podjęcia takiej decyzji może być kilka. Para nie potrzebuje dokumentu potwierdzającego ich relację, nie chcą legalizować związku bądź po prostu wiedzą, że jeśli dojdzie do rozstania, to obejdzie się bez sądu i rozwodu.
Pary decydujące się na małżeństwo wierzą, że będą razem już na zawsze. Jednak po upływie pewnego czasu niektóre związki się rozpadają. Bez względu na przyczynę, chcąc mieć jasną relację, małżonkowie biorą pod uwagę rozwód lub separację.
Rozstanie to nie tylko udanie się do sądu, ale również podział majątku, ustalenie opieki nad dziećmi, czy ustalenie alimentów. Co to są alimenty? Komu się one należą? Jakiej kwoty można oczekiwać? Czy podczas separacji również można dostawać alimenty? Na te pytania będzie można znaleźć odpowiedzi w tym artykule.
Nota prawna
Artykuł 27 kodeksu cywilnego i opiekuńczego mówi: „oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym”.
Jednak co to oznacza?
Kodeks cywilno-opiekuńczy prawnie reguluje obowiązki wynikające z założenia rodziny. Według artykułu 27 oboje małżonkowie zobowiązani są do zaspokajania potrzeb rodziny. Jeśli to mężczyzna pracuje, a kobieta zajmuje się domem oraz dziećmi to oboje wypełniają swoje obowiązki. Podobnie jest w sytuacji, kiedy oboje małżonków pracuje, ale ich dochody znacznie się różnią. Jeśli zarobki jednego z partnerów są o wiele wyższe, można od niego wymagać większego wkładu finansowego w utrzymanie rodziny.
Co to są alimenty?
Alimenty to regularne i obowiązkowe świadczenie pieniężne. Najczęściej wypłacane jest na rzecz członków rodziny. Alimenty mają zaspokoić podstawowe potrzeby osoby, której są wypłacane.
W większości przypadków alimenty wypłacane są dla nieletnich dzieci, które po rozstaniu rodziców, zostały z jednym z małżonków. W Polsce sądy głównie przyznają opiekę nad dziećmi matce.
Jednak alimenty można płacić nie tylko na dzieci. Mogą one być wypłacane również byłej żonie, czy nawet rodzicom.
Czy w trakcie trwania separacji małżonków, dzieciom należą się alimenty?
Separacja małżonków ma miejsce wtedy, kiedy doszło do rozpadu ich pożycia. Jednak z jakichś powodów nie chcą się oni zdecydować na rozwód. Separacja jest czasem do namysłu dla partnerów, podczas którego rozstrzygną, czy chcą, aby ich małżeństwo nadal trwało.
Jeśli jeden z partnerów zdecyduje się na złożenie wniosku o separację udowodnić, że doszło do zupełnego rozpadu pożycia. Sąd może określić, czy do separacji doszło z winy jednego lub obojga małżonków. Separacja może być również orzeczona bez wskazywania winy.
Ponadto separacja jest orzeczeniem, które można cofnąć. Taka sytuacja może mieć miejsce, kiedy małżonkowie zdecydują się naprawić nadszarpniętą relację.
Warto zaznaczyć, że jeśli dochodzi do rozwodu, to rozpad pożycia musi być trwały.
Podczas trwania separacji małżonków nadal są oni ze sobą związani. Nie powinni w tym czasie tworzyć nowych relacji, a na pewno nie próbować legalizować innego związku. Separacja nie rozwiązuje małżeństwa.
Alimenty podczas separacji
W związku z tym, gdy sąd będzie podejmował decyzję o separacji, może również ustalić obowiązek alimentacyjny na rzecz jednego z małżonka. Jeśli w czasie trwania małżeństwa pojawiły się dzieci, to sąd musi ustalić, kto głównie będzie się nimi zajmować oraz wysokość alimentów wypłacanych przez drugiego małżonka.
Ustanowienie separacji nie może mieć wpływu na pogorszenie poziomu życia zarówno rodziców, jaki i dzieci.
Małżonek ubiegający się o alimenty dla siebie lub dzieci musi wykazać, że druga strona ma możliwość wypłacania określonej kwoty. Przed sądem należy przedstawić, jakie są koszta utrzymania rodziny, zobowiązania finansowe oraz wysokość dochodów.
Według większości sądów obowiązek wynikający z zaspokajania potrzeb rodziny nie ustaje w razie rozłąki małżonków, czy ich faktycznej separacji.
Sąd najwyższy w wyroku z dnia 26 maja 1999 roku (sygn. akt III CKN 1593/99) wskazał, że: „obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, stosownie do artykułu 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ustaje tylko w wypadku separacji faktycznej małżonków bezdzietnych bądź małżonków, których dzieci w skutek usamodzielnienia się nie pozostają z nimi w we wspólnym gospodarstwie rodzinnym”.
Kiedy należy płacić alimenty byłej żonie?
W czasie trwania małżeństwa obie strony zobowiązane są zaspokajania potrzeb rodziny, którą założyli. Odnosi się to również do zaspokajania potrzeb życiowych współmałżonka. Jeśli jeden z małżonków nie wywiązuje się ze swojego obowiązku, to drugi może wystąpić do sądu o alimenty.
Była żona może żądać alimentów od męża w trakcie rozprawy rozwodowej lub po orzeczeniu rozwodu w dwóch przypadkach:
- Jeśli rozwód został orzeczony z wyłącznej winy męża, co powoduje znaczne pogorszenie poziomu życia żony.
- Kobieta pozostaje w niedostatku. Według Sądu najwyższego niedostatek ma miejsce wtedy, kiedy była żona własnymi staraniami nie jest w stanie zaspokoić swoich uzasadnionych potrzeb i nie posiada stałego dochodu np. wynagrodzenia lub renty.
Przez jaki czas mąż musi płacić alimenty na byłą żoną?
Jeśli były mąż nie został obarczony winą za rozpad pożycia małżeńskiego, to jego obowiązek alimentacyjny wobec byłej żony wygasa po pięciu latach. W skrajnych przypadkach sąd może ten okres wydłużyć, jednak nie zdarza się to często.
W przypadku gdy została uznana wina męża, to jego obowiązek wypłacania świadczenia finansowego kończy się w momencie zawarcia nowego związku małżeńskiego przez byłą żonę. Zgodnie z prawem zaspokojenie potrzeb rodziny leży w tym momencie na obecnym małżonku (jednak nie dotyczy to dzieci poprzedniego męża).
Ponadto alimenty na byłą żonę mogą ustać, jeśli poprawi się jej sytuacja finansowa lub istotnie zmienią się jej potrzeby. Jednak wtedy mąż musi złożyć wniosek do sądu z odpowiednim uzasadnieniem.
Czy można starać się o alimenty w czasie trwania małżeństwa?
Wiadomo już, że w trakcie separacji możliwa jest wypłata alimentów przez jednego z małżonków na rzecz drugiego. Co się jednak dzieje, jeśli separacja nie została orzeczona? Czy w takim wypadku można starać się o alimenty?
Można, głównie w przypadku, gdy któryś z małżonków działa na niekorzyść rodziny, czyli:
- Niedokładnie się do budżetu domowego. Jednak nie zawsze będzie to podstawą do przyznania alimentów. Nie dokładać się przecież będzie żona, która zajmuje się dziećmi oraz domem, lecz to jest jej wkład w dobro rodziny.
- Nieuczestniczenie w wychowaniu dzieci.
- Brak zainteresowania gospodarstwem domowym.
Tak właściwie, w takich przypadkach nie powinno się używać pojęcia „alimenty”. Tak naprawdę w czasie trwania małżeństwa można starać się przed sądem o wyegzekwowanie od małżonka środków na utrzymanie.
Czy można otrzymać alimenty na dziecko bez orzeczonego rozwodu?
Alimenty na dziecko najczęściej ustalane są podczas sprawy rozwodowej. Takie świadczenie ma zaspokoić jego podstawowe potrzeby, czyli wyżywienie, ubiór, edukację, czy leczenie. Do podstawowych potrzeb nie należą gadżety elektroniczne bądź ekskluzywne wypady ze znajomymi.
Sąd może zasądzić alimenty na dziecko bez orzekania rozwodu, jeśli np. małżonkowie nie mieszkają ze sobą, a jedno z nich nie pomaga utrzymywać dziecka.
Decydując się na dziecko, oboje rodziców mają obowiązek je utrzymywać, jednak nie przez całe życie.
Kiedy można przestać płacić alimenty na dziecko?
Niektórzy są błędnie przekonani, że kiedy dziecko kończy 18 lat, to obowiązek alimentacyjny ustaje. Nie jest to jednak prawda. Alimenty należy płacić, jeśli dziecko nadal się uczy lub jest dotknięte poważną chorobą, która nie pozwala na samodzielne utrzymanie.
Ponadto rodzic w niektórych przypadkach zobowiązany jest również płacić alimenty, jeśli dziecko podjęło zatrudnienie, podczas trwania nauki. Jednakże wynagrodzenie również nie pozwala na samodzielne utrzymanie, np. studentka dzienna pracuje tylko w weekendy. W tym przypadku nie jest w stanie sama się utrzymać. Tak samo dzieje się w przypadku licealisty, który podjął się roznoszenia ulotek, czy rozkładania towarów.
Rodzic, wobec którego zasądzono alimenty, nie może zażądać od dziecka zrezygnowania z nauki na rzecz podjęcia zatrudnienia.
Sąd może się przychylić do wniosku o przerwanie świadczeń finansowych na dziecko, jeśli rodzic wykaże, że nie jest w stanie płacić, nie szkodząc sobie lub dziecko nie chce się usamodzielnić.
Pełnoletnie dzieci czasami robią dochód z alimentów. Wybierają lub zmieniają kolejne kierunki studiów, by móc żyć na koszt rodziców. W takim przypadku rzadko przykładają się do nauki i uczą się tylko tyle, by zdać egzaminy. Jeśli sąd uzna, że dziecko nie chce uzyskać wykształcenia, może cofnąć nakaz płacenia alimentów.
Dzieciom niepełnosprawnym w wysokim stopniu alimenty mogą być wypłacane nawet do końca życia. Głównie dlatego, że ze względu na swoją chorobę nie mogą podjąć zatrudnienia, więc nie są w stanie same się utrzymać.
Wypłacanie alimentów nie może również ustać, bo tak zdecyduje rodzic.
Obowiązek alimentacyjny zostaje zdjęty tylko przez sąd.
Alimentów nie trzeba płacić, jeśli dziecko odziedziczyło spadek lub majątek, którego wysokość pozwala na samodzielne utrzymanie.
Jak wyliczyć wysokość alimentów? Jaką kwotę można otrzymać na dziecko?
Przed złożeniem wniosku do sądu o ustalenie alimentów należy obiektywnie przygotować zestawienie obowiązkowych wydatków. Pod uwagę należy wziąć:
- Czynsz za mieszkanie;
- opłaty za prąd, wodę, gaz;
- miesięczne utrzymanie dziecka. Tutaj oczywiście nie należy umieszczać np. tego, że dziecko zjada na śniadanie 2 kanapki. Uwzględnić trzeba ubrania, książki lub ogólne wydatki na jedzenie.
- koszty ponoszone z edukacją, czyli składki miesięczne, ubezpieczenie, komitet rodzicielski, czy inne świadczenia opłacane w szkole.
- wydatki poniesione w związku z zajęciami dodatkowymi dziecka.
Podczas przygotowania zestawienia wydatków warto skorzystać z profesjonalnej pomocy radcy prawnego lub prawnika. Pomoże on uwzględnić odpowiednie wydatki oraz pokaże, które nie podlegają pod podstawowe potrzeby.
Pomoc prawna może okazać się niezbędna również wtedy, kiedy rodzic chce zwiększyć ilość otrzymywanych alimentów. Dzieje się tak głównie wtedy, gdy ceny na rynku rosną, lub z wiekiem dziecko mam większe potrzeby.
Czynniki wpływające na wysokość alimentów
Nie ma stałej kwoty, którą mogą dostać rodzice na dziecko. Podczas rozprawy rozwodowej lub o alimenty sąd bierze pod uwagę wiele czynników:
- Wysokość zarobków obojga rodziców;
- koszty utrzymania dziecka;
- możliwości zarobkowe. Nie można tego pojęcie mylić z wynagrodzeniem.
- stan zdrowia rodziców;
- wykształcenie rodziców;
- stan majątkowy;
- dotychczasowe zatrudnienie;
- stopę życiową.
Na podstawie tych informacji oraz po ewentualnych zeznaniach świadków, sąd ustala realną kwotę, którą dany rodzic będzie mógł wypłacać co miesiąc.
